بازکاوی راهبرد استقامت در مقابله با دشمنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، قم، ایران

چکیده

استقامت و پایداری در راه حق سیرة اولیای الهی و دستور خداوند برای رهایی از سیطره مستکبران و غلبه بر آن‌هاست. تاریخ امت‌ها و اقوام پیشین نشان می‌دهد کسانی‌که در سختی‌ها در برابر دشمنان خود مقاومت کردند، سرانجام پیروز شده‌ و به اهداف خویش دست یافته‌اند. آنچه حائز اهمیت است این است که  چه عواملی باعث پیروزی امت‌هایی که مشی مقاومت در برابر دشمنان پیش گرفتند شد ؟ این پژوهش با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به داده های تاریخی و آیات قرآنی به دنبال پاسخ به این سؤال و بازکاوی راهبرد استقامت در برابر دشمنان است. یافته‌ های پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های معنوی مانند ایمان و توکل به خدا، امید به وعده‌های الهی، رهبری و ولایت‌مداری، اتحاد و هم‌بستگی و شناخت و بصیرت، از مهم‌ترین عوامل مؤثر جهت برون رفت و پیروزی جوامع اسلامی استقامت‌کننده از سیطره نظام سلطه  است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید (1404). شرح نهج‌البلاغه، دارالکتب العلمیه، قم، منشورات مکتبهْْ آیهْْ‌الله العظمی المرعشی النجفی.
ابن خلدون، عبدالرّحمان(1359). مقدمه، ترجمة محمدپروین گنابادی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن منظور، محمدبن‌مکرم (1408). لسان‌العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
اراکی، محسن(1390). سنن التطورالاجتماعی فی القرآن، قم، دانشگاه ادیان ومذاهب.
آخوندی، مصطفی و دیگران (1392). جنگ نرم در قرآن و سنّت، قم، زمزم هدایت، ج 1.
بیانات مقام معظّم رهبری پیرامون بصیرت و استقامت با ضمیمة فتنه(1390). گردآوری و تنظیم مرکز صهبا، تهران، مؤسسة ایمان جهادی.
تقی‌زاده اکبری، علی و نویسندگان(1387). عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، قم، زمزم هدایت، ج 1و2.
تهرانی، مجتبی(1390). دفتر پنجم پایداری، سلوک عاشورایی،
حسنی، هاشم معروف(1379). جنبشهای شیعی در تاریخ اسلام، ترجمة سید محمدصادق عارف، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی (بِه‌نشر).
خامنه‌ای، سیدعلی، حدیث ولایت [مجموعة رهنمودهای رهبر معظّم انقلاب]، مؤسسة پژوهشی ـ فرهنگی انقلاب اسلامی، حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ایa، ویراست دوم.
موسوی خمینی، روح‌الله(1378). صحیفة امام [م‍جم‍وع‍ة‌ آث‍ار حضرت امام خمینی: (ب‍ی‍ان‍ات‌، پ‍ی‍ام‌‌ه‍ا، م‍ص‍اح‍ب‍ه‌ه‍ا، اح‍ک‍ام‌، اج‍ازات‌ ش‍رع‍ی‌ و ن‍ام‍ه‌ها)]، تهران، م‍ؤس‍سة‌ ت‍ن‍ظی‍م‌ و ن‍ش‍ر آث‍ار ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍یŠ.
دورانت، ویل (1387). لذات فلسفه، ترجمة عباس زریاب خویی، تهران، علمی ـ فرهنگی.
دهخدا، علی‏اکبر(1372). لغت‏نامه، تهران، دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412). المفردات فی غرائب القرآن، بیروت، دارالعلم.
زورق، محمدحسن(1390). دو حرکت در تاریخ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سارتر، ژان‌پل‌(1358). اگزیستانسیایسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، تهران، مروارید.
سلیمانی، جواد(1392). فلسفة تاریخ، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشرالمصطفی.
سیّد قطب(1417/1996)، فی ضلال القرآن، قاهره، دارالشّرق.
سیّدرضی(1351)، نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فیض الاسلام.
صدر، سیّد رضا(بی‌تا). استقامت، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
صدر، محمدباقر(1389). سنّت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه و تحقیق سیّدجمال‌الدّین موسوی، تهران، تفاهم.
طباطبائی، محمدحسین(1374). تفسیر المیزان، ترجمة سیّد محمدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزه علمیه.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن(1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو.
طریحی، فخرالدّین(1414). مجمع‌البحرین و مطلع‌النیرین، قم، مؤسسهْْ البعثه.
عبدالمحمدی، حسین(1391). تساهل و تسامح از دیدگاه قرآن و اهل بیت، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
فرقانی، قدرت الله و سیّدعلیار افشارپور(1386). مجموعة مقالات برگزیدة همایش محمد پیامبراعظم…، استقامت و پایداری، تهران، پژوهشکدة ارتش بیست میلیونی.
قریشی، سیّد علی اکبر(1378).  قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
کارلایل، توماس(بی‌تا). زندگانی محمد، ترجمة ابوعبدالله زنجانی، تبریز، کتابفروشی سروش.
کافی، مجید(1393). جامعه‌شناسی تاریخی(مبانی، مفاهیم و نظریه‌ها)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کریمی، حسین(1361). فلسفة تاریخ، تهران، جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی شریف.
مارکس، کارل(1386). سرمایه، نقدی بر اقتصاد سیاسی، ترجمة حسن مرتضوی، تهران، آگاه.
متقی هندی، حسام الدّین(بی‌تا). کنز العمّال، تحقیق شیخ بکری، بیروت، مؤسسهْْ الرساله.
مجتهدی، کریم(1385). فلسفة تاریخ، تهران، سروش.
مجلسی، محمدباقر(1404)، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسهْْ الوفاء.
محمدی ری شهری، محمد(1378). میزان‌الحکمه، تهران، دارالحدیث.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی(1370). فلسفة تاریخ، قم، صدرا.
مفتخری، حسین(1390). مبانی علم تاریخ، تهران، سمت.
مونتسکیو،(بی‌تا). روح القوانین، ترجمة علی‌اکبر مهتدی، تهران، چاپ‌خانة مجلس.
واعظی، حسن(1381). استراتژی سلطه: تهدیدات، راهبردها، رسالت روشن‌فکران (آینده ایران)، تهران، سروش.
هپیولیت، ژان(1386). مقدمه‌ای بر فلسفة تاریخ هگل، ترجمه باقر پرهام، تهران، آگاه.
هگل، گئورگ ویلهلم فردریش (1336). عقل در تاریخ، ترجمة حمید عنایت، تهران، مؤسسة انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف.