تبیین مبانی فقهی امام خامنه‌ای در خصوص استفاده از سلاح‌های هسته‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، نجف آباد اصفهان

چکیده

تولید، انباشت و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی، به‌ویژه به‌کارگیری سلاح‌های هسته‌ای، از مباحث مهم در مخاصمات مسلحانۀ بین‌المللی است. سخن در آن است که در چه شرایطی استفاده از بمب اتم مجاز است؟ با توجه به عنصر زمان و شرایط خاص بین‌المللی و همچنین اقتضای ادلۀ اجتهاد، محقق تلاش دارد با اتکای بر روش تحقیق کیفی (روش‌های حقوقی و تفسیری) به سؤال فوق از نگاه فقهی امام خامنه‌ای پاسخ دهد. یافته تحقیق از نگاه معظم له، حرمت و عدم جواز تولید می‌باشد. تلاش‌های جهانی بر ایجاد یک رژیم بین‌المللی ممنوعیت در قالب کنترل و منع اشاعۀ سلاح‌های کشتار جمعی است، گرچه دیوان بین‌اللملی در رأی مشورتی مربوط به کاربرد سلاح‌های اتمی نظر دیگری داد. رژیم بین‌المللی مبنی بر ممنوعیت را در معاهدۀ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، کنوانسیون سلاح‌های سمی و بیولوژیکی (BWC) و کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی (CWC) و تعدادی ترتیبات اجرایی ارائه‌شده باید مد نظر قرار داد. منابع فقهی هم بیانگر ممنوعیت است. هرچند دلایلی به ظاهر مخالف نیز وجود دارد، اما در تعارض با ادلۀ منع، قابلیت استناد ندارند. تبیین دلایل و چرایی این نگاه فقهی هدفی است که فراروی نوشتار حاضر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


ابی‌صعب، ژرژ (1373). مفهوم سازمان‌های بین‌المللی، ‌ترجمۀ ایرج پاد، تهران، علمی و فرهنگی.
انصاری، مرتضی (1414). رسائل الفقهیۀ، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
بجنوردی، حسن (1419). القواعد الفقهیۀ، قم، هادی.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1410). الصحاح، بیروت، دارالعلم للملاثین.
حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409). وسائل الشیعه، قم، مؤسسۀ آل البیت‰.
حلی [علامه]، حسن‌بن‌یوسف (1414). تذکرۀ الفقهاء، قم، مؤسسۀ آل البیت‰.
خوانساری نجفی، موسی‌بن‌محمد (1373ق). رسالۀ فی قاعدۀ نفی ضرر،  تهران، المکتبۀ المحمدیۀ.
دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشردوستانه (1383)، قواعد اساسی کنوانسیون‌های ژنو 1949 و پروتکل‌های الحاقی، ترجمۀ هاجر سیاه‌رستمی، تهران، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران.
ساعد، نادر (1383). «قطعنامۀ سپتامبر 2004 و عملکرد شورای احکام»، مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، ش5، ص103-118.
سبحانی، جعفر (1420 ق). نیل الوطر من قاعدة لاضرر، قم، مؤسسه تعلیماتی تحقیقاتی امام صادق†.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان، قم ، دفتر انتشارات اسلامی.
کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407). الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیۀ.
مکارم شیرازی، ناصر(1371) تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیۀ.
ملک‌زاده، سعید (1381). «محدودیت‌های نظامی در حقوق بشردوستانه»، ارائه‌شده به همایش حقوق بشردوستانه بین‌المللی، تهران، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه.
مولائی، یوسف (1386). «نسل سوم حقوق بشر و حق به محیط زیست سالم»، فصلنامۀ حقوق، ‌دورۀ37، ش4، ص37-69.
نجفی، محمدحسن (1374). جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیۀ.
نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
نراقی، احمدبن محمدمهدی (بی‌تا). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم، مؤسسۀ آل البیت‰.
ICJ Opinion (1996), Legality of the Threat of Use of Nudear Weapons, ww.icj-cij.org/docket/files/95/7497.pdf